جلوه هایی از سیره عملی امام علی«ع»

زیبایی و آراستگی امام(ع)

یکی از اصول مهم در زندگی مولای متقیان علی(ع)، علاوه بر آراستگی باطن و روح و روان، داشتن ظاهری زیبا، پاکیزه و آراسته بود. او به طور جدی به عنوان یک سنت اصیل، آراستگی ظاهر خود را رعایت می نمود، به عنوان نمونه: در روایات داریم که امام(ع) به اصحاب خود موارد ذیل را سفارش می کرد: «1-مسواک زدن دندان2-معطر بودن 3-رنگ کردن مو 4-شانه زدن موی سروصورت 5-کوتاه کردن سبیل و گذاشتن ریش 6-جامه پاکیزه پوشیدن 7-زدودن موهای زاید بدن 8-ناخن گرفتن 9-دست کردن انگشتر.»
قابل ذکر است که تمایل آدمی به زیبایی و جمال و احساس لذت از مناظر زیبا، با سرشت انسان آمیخته شده است به همین جهت، تمام طبقات مردم، دارای این احساس طبیعی هستند و پاره ای از صفات در نظرشان زیبا و جمیل است.
مولا علی(ع) با حمایت از زیبایی و جمال، یکی از خواهش های طبیعی مردم را ارضا نمود و از این راه، عاطفه جمال دوستی و زیباپسندی را که نشانه تکامل احساسات و رشد عواطف لطیف آدمی است، با سخنان گهربارش، در امت خود بیدار کرد. برای نمونه بعضی از روایات را نقل می کنیم:
قال علی(ع): الجمال الظاهر، حسن الصوره، الجمال الباطن، حسن السیره.
«زیبایی ظاهر، عبارت از نیکویی صورت است، زیبایی باطن، عبارت از حسن درون است»(1)
قال علی(ع): «حسن النیه جمال السرائر»(2)
«خوش نیتی، زیبایی درونهاست»
قال علی(ع): «التجمل من اخلاق المومنین»
زیبایی خواهی، جزء اخلاق مومنان است(3)
این تجمل (زیبایی خواهی) که از اوصاف مردان با ایمان است شامل هر دو قسم جمال خواهد بود، هرچند نسبت به جمال و زیبایی معنوی، شمول بیشتری دارد بدین جهت، حضرت علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) چنین می فرماید:
خواست تو در کوششها و نیایشها باید چیزی باشد که جمال و زیبایی آن بدون وبال برای تو بماند، مال برای تو نمی ماند و تو نیز برای او نمی مانی(4)
پس جمال انسان در همان معارف و فضائل خواهد بود.
اما از این گذشته، مولا علی(ع) درباره زیبایی رخسار نیز می فرماید:
قال علی(ع): «حسن وجه المومن حسن عنایه الله به»
«روی زیبای مردم با ایمان، عنایت نیکوی خداوند است به آنان»(5)
سیمای زیبا و چهره جذاب حضرت یوسف، یکی از امتیازات آن پیامبر بود. پیشوای عالی قدر اسلام، حضرت محمد(ص) علاوه بر زیبایی رخسار، گیرائی و ملاحت مخصوصی داشت که بیننده را مجذوب می کرد و تا اعماق جان مردم نفوذ می نمود. اما مولی علی(ع) از نظر قیافه به قدری جذاب بود و صورتی زیبا داشت که: «روزی علی(ع) به محضر پیامبر شرفیاب شد. قیافه جذاب و صورت زیبای علی پیامبر را واداشت که چنین بفرماید: چنین پنداشتم که ماه شب چهارده به من نزدیک شده است»(6)
امام باقر(ع) فرمود: که حضرت علی(ع) در ایام خلافت، با غلام خود قنبر برای معامله به بازار بزازها آمد و دو لباس خرید یکی را به سه درهم و دیگری را به دو درهم، پس به قنبر فرمود: سه درهمی را تو بردار.
عرض کرد: مولای من! شایسته تر است که شما لباس سه درهمی را بپوشی زیرا منبر می روی و با مردم سخن می گویی و باید لباس شما بهتر باشد.
حضرت علی (ع) فرمود: تو جوانی و مانند سایر جوانان به تجمل و زیبایی رغبت بسیار داری. (7)
از این استفاده می شود که مولی علی (ع) از تمایل خودآرایی و تجمل دوستی جوانان در حدود مصلحت حمایت و به پیروان خود توصیه کرده است که جوانان در این کار به راه زیاده روی و افراط نگرایند و از حد شایسته تجاوز نکنند. چرا که افراط و تفریط عوارض نامطلوبی دربر دارد و ممکن است دختران و پسران جوان را به راه های غلط سوق دهد و سرانجام مایه تیره روزی و انحراف آنان گردد.
در نظر مولای متقیان علی (ع) جمال و زیبایی معنوی بهترین زیبایی هاست و زیبایی جامع و کامل برای انسان این است که سیمای جسم و جان و شکل صورت و معنی، هر دو زیبا و جمیل باشند.
روایت است که مولای متقیان علی (ع) خطاب به اصحاب خود می فرمود:
«امتیاز مرد به عقل او، و جمال و زیبایی اش به مردانگی و فضائل اخلاقی اوست» (8)و نیز فرموده است:
زیور دانش برای انسان، جمالی است که پوشانده نمی شود و نسبی است که مورد جفا قرار نمی گیرد (9) و نیز در روایات داریم که:
مولای متقیان علی (ع) وقار و آرامش را زیبایی و آراستگی انسان می نامید و خود تمام زیبایی ها و آراستگی های ظاهری و معنوی را در زندگی مراعات می کرد و مصداق کامل جمال و زیبایی بود و خطاب به یاران خود می فرمود:
«خداوند جمیل است و جمال و زیبایی را دوست دارد و همچنین دوست دارد که اثر نعمتهای خود را در مردم مشاهده کند.» (10)