الف - نظریه قرآن درباره تعمیر قبور (قسمت اول)

قرآن بطور خصوصى متعرض حکم این موضوع نشده است، ولى در عین حال، مى‏توان حکم موضوع را از کلیاتى که در قرآن وارد شده است استفاده نمود. اینک بیان این قسمت.
1 - تعمیر و حفظ قبور اولیاء تعظیم شعائر الهى است.
قرآن مجید تعظیم شعائر الهى را، نشانه تقواى قلوب و تسلط پرهیزکارى بر دلها مى‏داند، آنجا که مى‏فرماید:
وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَانَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ (سوره حج آیه 32) یعنى: هر کس شعائر الهى را تعظیم و تکریم کند، آن نشانه تقواى دلها است.
مقصود از بزرگداشت شعائر الهى چیست؟
شعائر جمع شعیره به معنى علامت و نشانه است. مقصود در آیه، نشانه‏هاى وجود خدا نیست زیرا همه عالم نشانه وجود او است. و هیچ کس هم نگفته است که تعظیم آنچه در عالم هستى است نشانه تقوى است. بلکه مقصود، نشانه‏هاى دین او است و لذا مفسران آیه را چنین تفسیر مى‏کنند: معالم دین اللّه یعنی نشانه‏هاى دین خدا.
اگر در قرآن، صفا و مروه [1]، و شترى که براى ذبح در منى سوق داده مى‏شود [2]، از شعائر الهى شمرده شده است به خاطر این است که این‏ها نشانه‏هاى دین حنیف و آئین إبراهیم است، اگر به مزدلفه مشعر مى‏گویند به خاطر این است که آن نشانه دین الهى است. و وقوف در آن نشانه عمل به دین و اطاعت خدا است.
اگر مجموع مناسک حج را شعائر مى‏نامند، بخاطر این است که این اعمال نشانه‏هاى دین توحید و دین حنیف مى‏باشد.
خلاصه، هر چیزى که شعار و نشانه دین الهى باشد، بزرگداشت آن مایه تقرب به درگاه الهى است. بطور مسلم انبیاء و اولیاء الهى از بزرگترین و بارزترین نشانه‏هاى دین الهى هستند که وسیله ابلاغ دین و مایه گسترش آن در میان مردم بوده‏اند، هیچ با انصافى نمى‏تواند منکر این مطلب گردد که وجود پیامبر و ائمه اهل بیت از دلائل اسلام و نشانه‏هاى این آئین مقدس مى‏باشند و یکى از طرق بزرگداشت آنها، حفظ آثار و قبور آنان و صیانت آن از اندراس و فرسودگى و محو و نابودى است.
به هر حال با ملاحظه دو چیز حکم تکریم قبور اولیاء الهى روشن است.
الف - اولیاء الهى و بالأخص آنان که در راه گسترش دین جانبازى کرده‏اند از شعائر الهى و نشانه‏هاى دین خدا مى‏باشند.
ب - یکى از طرق تعظیم این گروه پس از درگذشتشان، علاوه بر حفظ آثار و مکتب آنها، همان حفظ و تعمیر قبور آنان است. از این جهت در میان تمام ملل، شخصیت‏هاى بزرگ سیاسى و دینى را که قبر آنان که نشانه مکتب و راه و روش آنها است در نقاطى به خاک مى‏سپارند که براى ابد محفوظ مى‏ماند، تو گوئى حفظ قبر آنان از اندراس و فرسودگى، نشانه حفظ وجود و سرانجام نشانه حفظ مکتب آنها است.
براى درک حقیقت لازم است مفاد آیه سى و شش از سوره حج را به دقت تجزیه و تحلیل کنیم. برخى از زائران خانه خدا از منزل خود، شترى را براى ذبح در کنار خانه خدا، به همراه مى‏آورند، و با انداختن قلاده‏اى بر گردن، آن را براى ذبح در راه خدا اختصاص مى‏دهند و از دیگر شتران جدا مى‏سازند از آنجا که این شتر به گونه‏اى به خدا وابسته است به حکم همان آیه از شعائر اللّه شمرده مى‏شود و به مضمون آیه سى و دو سوره حج وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللّهِ 22: 32 باید مورد احترام قرار گیرد، مثلا دیگر نباید بر آن سوار شد، و به موقع باید آب و علف آن را داد، تا لحظه‏اى که در آن نقطه ذبح شود.
هر گاه یک شتر به خاطر تعیین براى ذبح در کنار خانه خدا، جزو شعائر مى‏گردد و متناسب خود تعظیم و بزرگداشت لازم دارد، چرا پیامبران و علماء و دانشمندان، شهیدان و جانبازان، که از نخستین روزهاى زندگى خود قلاده عبودیت و بندگى خدا، و خدمت به آئین او را بر گردن افکنده و رابطه‏اى میان خدا و خلق او گردیده‏اند و مردم خدا و آئین او را در پرتو تلاشهاى آنان شناخته‏اند، جزو شعائر اللّه نباشد، و به تناسب مقام و موقعیت خود در حال حیات و ممات تعظیم و احترام لازم نداشته باشند اگر واقعا کعبه و صفا و مروه، منى و عرفات که همگى جمادند و سنگ و گلى بیش نیستند به خاطر ارتباط با آئین خدا، جزو شعائر مى‏باشند و هر کدام به تناسب موقعیت خود، تعظیم و بزرگداشتى لازم دارند چرا اولیاء الهى که ناشران آئین خدا و حافظان دین او، و آنچه که وابسته به آنها است، جزو شعائر نباشند.
ما وجدان شما را در این مورد قاضى و داور قرار مى‏دهیم‏
آیا در شعائر الهى بودن انبیاء و رسل شک و تردید دارید؟،
و یا حفظ آثار و اشیاء وابسته به آنها را، تعظیم نمى‏دانید؟
آیا تعمیر قبور و تنظیف محیط خاک آنها، تعظیم و تکریم است؟
یا ویران کردن و به صورت «خرابه» در آوردن قبر آنها؟
2 - قرآن مجید، به روشنى به ما دستور مى‏دهد که به بستگان و خویشاوندان پیامبر گرامى، مهر ورزیم آنجا که مى‏فرماید:
قُلْ لا اسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ اجْرا الا الْمَوَدَّةَ فِى القُرْبى( سوره شورى آیه 23).
یعنى: بگو من بر رسالت مزد و اجرى جز ابراز علاقه و دوستى به خویشاوندانم نمى‏خواهم.
آیا از نظر جهانیان که مورد خطاب این آیه هستند، یکى از طرق ابراز علاقه به خاندان رسالت فقط قبور و تعمیر آن نیست در حالى که این رسم در میان تمام ملل جهان نیز وجود دارد، و همگى آن را یک نوع اظهار علاقه به صاحب قبر مى‏دانند و لذا شخصیت‏هاى بزرگ سیاسى و علمى را در کلیساها، و یا در مقابر معروف دفن کرده و اطراف آن را گل و درخت کارى مى‏کنند.
3 - تعمیر قبور و امت‏هاى پیشین
ادامه دارد......
-------------------------------------------
[1] انَّ الصَّفا و الْمرْوَةَ مِنْ شَعائِرَ اللَّهِ دو کوه صفا و مروه از نشانه‏هاى الهى است. سوره بقره آیه 158.
[2] وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ شتر فربه را از شعائر قرار دادیم. سوره حج آیه 36